Ομιλία: «Χειμερινό Ηλιοστάσιο»
Εισαγωγή: Ο Ήλιος κατά τη μυθολογία
Ως κύριο όνομα Ήλιος = ο Θεός του Ήλιου, συναντάται συχνά στον Όμηρο, που τον θεωρεί υιό του Υπερίωνα.
Αργότερα ο Ήλιος ταυτίζεται με τον Απόλλωνα ή Φοίβο (Αισχύλος).
(άλλη λέξη η οποία σημαίνει τον ήλιο Σείριο - Λατινικά Sol - ανήκει σε άλλη ρίζα)
Και μεταφορικά θα πει φως, χαρά, ευτυχία της ψυχής.
Ο Πλούταρχος λέει: « ηλίους δε και τά τέκνα (αρσενικά;), οι γονείς υποκοριζόμενοι καλούσι ».
Ήλιος - μυθολογία
Ο Ήλιος και ποιητικώς Ηέλιος: υιός του Τιτάνα Υπερίωνα και της Θείας. Τιτάνας και Υπεριωνίδης ή ταυτιζόμενος με τον Υπερίωνα, αδελφός της Σελήννα και της Ηιούς.
Το πρωί ανέβαινε από τη λίμνη του Ωκεανού.
Το λαμπρό του άρμα που το έσυραν κατάλευκα άλογα, που από τα ρουθούνια τους έβγαζαν φλόγες, διέτρεχε τον Ουρανό και το βράδυ κατεδύετο-κατέβαινε πάλι στον Ωκεανό.
Για τον Όμηρο ο Ήλιος είναι « Πανδερκής » και « Παντεπόπτης », γιατί με τις ακτίνες του εισχωρεί παντού, κι έτσι βλέπει και γνωρίζει τα πάντα. Γι' αυτό ορκίζονταν στο όνομά του για πράγματα άγνωστα και κρυμμένα.
Στο νησί Τρινακρία τρέφει 7 αγέλες βοδιών και 7 κοιπάδια αρνιών, που το καθένα διαθέτει 50 ζώα, τα οποία υπονοούν τις πενήντα εβδομάδες του χρόνου (της αρχαιότητας), από τις οποίες η κάθε μία έχει επτά ημέρες και επτά νύχτες. (Ο συμβολισμός και η αλληγορία είναι ολοφάνεροι. Αριστοτέλη, Ευήμερος κ.ά.).
Παιδιά του είναι ο Αυγείας, ο Αίθωνας, οι Χάριτες από τη ναΐδα Σίγλη, η Φαέθουσα, η Λαμπετίη, ο Αιήτης και η Κίρκη. Παιδί του ήταν και ο Φαέθοντας από την Κλυμένη, γνωστός από τον μύθο που αναφέρεται σ' αυτόν, ο οποίος είχε διαδοθεί πολύ και είχε βέβαια συμβολικό χαρακτήρα.
Τον τιμούσαν εξαιρετικά στη Ρόδο , (στα νομίσματα υπάρχει η εικόνα του Ήλιου που ακτινοβολεί πάνω στο άρμα του), με γιορτή αφιερωμένη στη λατρεία του, τα Άλια ή Ηλίεια.
Προς τιμήν του, οι Ρόδιοι είχαν ιδρύσει τον περίφημο Κολοσσό της Ρόδου, χάλκινο πανύψηλο άγαλμα, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Η Ρόδος θεωρούνταν το ιερό νησί του Ήλιου.
Λατρευτικά κέντρα υπήρχαν επίσης στην Κόρινθο, που ονομαζόταν « Ηλίου πόλις », στην Αργολίδα, στην Αρκαδία, στη Σικυώνα, στην Ήλιδα και στην Αθήνα.
Η τέχνη χρησιμοποίησε το θέμα του Ήλιου στα μελανόμορφα αγγεία, στα ερυθρόμορφα, σε ανάγλυφα, σε ζωοφόρους, σε σαρκοφάγους και σε άλλα μνημεία.
Στην αρχή τον παρουσιάζουν χωρίς ακτινωτό στέμμα, αργότερα μ' αυτό, και στα αγγεία εμφανίζεται με ή χωρίς γένια, με ωραία κυματιστά μαλλιά, που ανεμίζουν καθώς οδηγεί το λαμπρό του άρμα με τα φτερωτά άλογα. Αλλού, απεικονίζεται με τον χιτώνα του Ηνιόχου (ερυθρόμορφα αγγεία). Υπέροχη είναι η απεικόνιση του Ήλιου πάνω στο τέθριππό του, στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα.
Ιερά ζώα αυτού ήταν ο πετεινός και λευκά ζώα, κυρίως δε άλογα. Γενικώς η τέχνη τον παριστά όμοιο με τον Απόλλωνα, λίγο πιο σωματώδη.
Συγκλονιστικός είναι και ο Ορφικός Ύμνος του Ηλίου, ο οποίος εμπεριέχει όλες τις αστρονομικές παρατηρήσεις και πληροφορίες γι' αυτό το Ουράνιο σώμα (απλανή αστέρα). Σ' αυτές είναι και τα δύο Ηλιοστάσια, για τα οποία θα μιλήσουμε τώρα.
Ηλιοστάσια
Τα δύο σημεία που βρίσκονται στην ελλειπτική απόσταση 90 0 (μοιρών) από τα ισημερινά σημεία. Απέχουν από τον Ισημερινό με τη μεγαλύτερη απόσταση, το ένα σημείο στο Βόρειο ημισφαίριο και το άλλο στο Νότιο, όταν ο Ήλιος φθάνει αντίστοιχα στην ελάχιστη απόκλισή του στις 22 Δεκεμβρίου (Βόρειο) και στη μεγαλύτερη στις 21 του Ιουνίου (Νότιο) και ονομάζονται Χειμερινό και Θερινό ηλιοστάσιο.
Ηλιοστάσιο, από το ουσιαστικό Ήλιος και το ρήμα ίστημι, που θα πει: τακτοποιώ, βάλλω να σταθεί (όρθιος), παρατάσσω (ανθρώπους), αναχαιτίζω, εμποδίζω, εγείρω, κάμνω τι να εγερθεί, εγείρω, διεγείρω.
Επίσης: θέτω, διορίζω, επιφέρω, προξενώ, κείμαι, ευρίσκομαι.
Τέλος: σταματώ, διαμένω αργός, διατελώ εν στάσει, ίσταμαι ορθός.
Χειμερινό Ηλιοστάσιο , λοιπόν, και:
Η εμφάνιση - γένεση - του Θεού Διονύσου στον αισθητό κόσμο, προερχομένου από τον Ουράνιο Κόσμο, από το έκτο Ορφικό κοσμοθεογονικό στάδιο που είναι η πνευματική έκφραση της πρώτης ζώσης κοσμικής ουσίας.
Με την εμφάνιση, την παρουσία του στο ένατο εξελικτικό στάδιο, παρουσιάζονται - γεννώνται - παράγονται και οι πρώτες χημικές ενώσεις, οι πρώτες φυσικές δομές, οι οποίες δίνουν μορφές και είδη, παράγοντας και δημιουργώντας τον αισθητό, τον εγκόσμιο κόσμο μας. (Ορφική Κοσμοθεογονία).
Το όνομα των δύο αυτών σημείων, των αντιθέτων αποκλίσεων του Ήλιου, «Ηλιοστάσιο», οφείλεται στη «φαινομενική» στάση του για μερικές μέρες, όταν φθάνει στις δύο αυτές αποκλίσεις.
Οι Έλληνες συνέδεσαν τα δύο σημεία με λατρευτικές τελετές, διότι μέσα από τη γνώση είχαν συνειδητοποιήσει ότι ο ήλιος είναι η άμεση ζωογόνος πηγή του κόσμου μας, ως η εκδήλωση αντίστοιχης θεϊκής οντότητας.
Ο Ύμνος του Ηλίου έχει απολύτως γνωσιολογική οχύρωση και αντέχει σε κάθε επιστημονική ανάλυση κατά στίχο.
Ο Ορφεύς (Μακροβίου Satur 7, 18), λέγει σαφώς, ότι ο Ήλιος είναι ο Διόνυσος (σ' αυτό το κοσμοθεογονικό στάδιο - το εκατό), με τούτον το στίχο (ολοκληρούται η εκδήλωση του θεού σ' όλα τα κοσμοθεογονικά γνωστά στάδια):
« Ο Ήλιος, τον οποίον επονομάζουν Διόνυσον» και συνεχίζει:
« Ένας είναι ο Ζεύς, ένας ο Άδης, ένας ο Ήλιος, ένας ο Διόνυσος» !!
Η εκδήλωση του θεού Διονύσου στον αισθητό μας κόσμο και χωροχρόνο, ως Ηλίου (που είναι το κλειδί της πηγής της ζωής και που κατευθύνει τους κόσμους της ύλης με πλήρη και απόλυτη αρμονία), προέρχεται κατ' ανάγκη από τα προηγούμενα κοσμοθεογονικά στάδια.
Χαρακτηρίζεται από μία Νομοτελειακή (105-166) και αρμονική μεταβολή των μορφωτικών δυνάμεων της φύσης.
Ο Διόνυσος του Ουρανίου Κόσμου, του Νοητού, ο Διόνυσος του έκτου Κοσμοθεογονικού σταδίου, ο Ζαγρεύς (η πνευματική έκφραση της πρωτόγονης ζώσης ουσίας) και ο Διόνυσος Θεσμοφόρος και ανθρωποραίστης του ενάτου κοσμοθεογονικού σταδίου, του δικού μας κόσμου, όπου είναι ο θεός της αυτής καθ' εαυτής της ζωής, της ζωικής κατάστασης των εμβίων όντων, είναι ο ένας και αυτός θεός.
Ο θεός Διόνυσος, ο Νοητός και Νοερός θεός του Ουρανίου κόσμου, που διέρχεται δια πάντων των μέσων τάξεων και τον δικό μας αισθητό κόσμο, για να τον διακοσμήσει, να τον μορφοποιήσει με τάξη και αρμονία και να διεκπεραιώσει κατ' αυτόν τον τρόπο τη δημιουργία στη Γη (χθονίως) όπως και στον Ουράνιο κόσμο (αλλά εκεί κατά διαφορετικό τρόπο: ουρανίως)!!
Αυτή την εμφάνιση του Διονύσου εορτάζουμε σήμερα, όπως την εόρταζαν οι πρόγονοί μας, οι οποίοι γνώριζαν ότι το νέο «ξεκίνημα» του Ηλίου, που συνεδέετο με την αύξηση της ημέρας, του φωτός, της ζωής, ήταν απόρροια της εμφάνισης της ζωής στο ηλιακό μας σύστημα, που οφείλετο στον θεό Διόνυσο. Τον Λικνίτη Διόνυσον, το Θείο βρέφος Διόνυσο!
Τον θεό, ο οποίος μέσα από την ύλη, από τα πάθη και την τιτανική μας φύση, υποφέροντας μαζί μας και βοηθώντας μας για την υπέρβαση της θνητής μας φύσης, θα μας οδηγήσει, δια της γνώσεως, στα Ηλύσια πεδία, στο τέλος της Οδύσσειας της ψυχής μας! Από το «συναισθάνεσθαι», στο «διανοήσθαι».
Οι υπόλοιποι λαοί, πίστευαν ότι ο Ήλιος χρειάζεται ενίσχυση, βοήθεια, για να μην σβήσει.
Οι τελετές τους ήταν δοξασίες, δεισιδαιμονίες και διάφορα έθιμα και παραδόσεις.
Οι Έλληνες κατ' ανάγκη απέρριψαν την πατρώα γνώση και τη θεοαντίληψη, διατηρώντας συγχρόνως πολλά «βαρβαρικά» έθιμα, όπως το άναμμα της φωτιάς του Άη Γιάννη τον Ιούνιο, προς ενίσχυση του Πυρός του Ηλίου. Απέβαλαν τον θεό Διόνυσο και διατήρησαν επιμελώς στα «Ιερά» τους άμφια, όλα τα σύμβολά του, καθώς και το 90% των κειμένων των λατρευτικών τελετών της Διονυσιακής λατρείας, το οποίο όμως το καθιέρωσαν ως εύρημα των εκκλησιαστών πατέρων και το ενσωμάτωσαν στην υπάρχουσα χριστιανική θρησκεία, σαν δική τους έμπνευση ή δική τους θεία αποκάλυψη.
Οι πρόγονοί μας στις 22 Δεκεμβρίου, στο χειμερινό ηλιοστάσιο, με το οποίο ξεκινά ο χειμώνας, περίοδος κατά την οποία η φύση φαινομενικά «νεκρώνεται», εόρταζαν τον Διόνυσο τον Λικνίτη, τον Διόνυσο το «θείο βρέφος», όπως προανέφερα, που λατρευόταν την περίοδο αυτή, σαν το μυστικό περιεχόμενο του Λίκνου.
Το βρέφος Διόνυσος το γνωρίσαμε στην πρώτη περίοδο της ζωής του, σαν θεϊκό παιδί στη σπηλιά, περιτριγυρισμένο με θηλυκές φροντίδες. Οι θεϊκές γυναίκες γύρω του δεν ήσαν ακόμα «μαινάδες», αλλά παραμάνες, στις οποίες ανήκε κι η ίδια η μάνα του.
Οι μυθογράφοι παραδίναν την Τρίτη γένεση (οι πριν είναι: α) ο του νοερού κόσμου Ζεύς-Διόνυσος, β) ο του έκτου σταδίου Ζαγρεύς) του θεού, κατά την οποία ο Διόνυσος είναι υιός του Διός και της Δήμητρος.
Διεμελίσθη και εψήθη από τους Γηγενείς (Τιτάνες) και πάλι, εξ αρχής, εγεννήθη νέος αφού η θεά Δήμητρα συνήρμοσε τα μέλη του.
Λένε λοιπόν, ότι εγεννήθη από τους δύο αυτούς θεούς, γιατί τον συνδέουν άμεσα με τη ζωή και την επαναγέννηση και αποδίδουν αυτές σε φυσικούς λόγους. Όπως η άμπελος αυξάνεται από τη γη και τη βροχή για να καρποφορήσει τον Οίνο που προέρχεται από τα συνθλιβόμενα σταφύλια.
Με τη διάσπαση του θεού σε νεαρή ηλικία από τους Τιτάνες (γηγενείς), δηλώνουν τη συγκομιδή των καρπών από τους γεωργούς, επειδή νομίζουν ότι η Δήμητρα είναι η Γη.
Η διήγηση της καλής βράσεως των μελών του θεού δηλώνει, ότι οι περισσότεροι βράζουν τον οίνο και τον αναμειγνύουν, για να τον κάμουν ευωδέστερο και καλύτερο (κάθε μετάλλαξη και πολυμορφία είναι εκ των πραγμάτων, τελειότερη της προηγουμένης). Η επαναπροσαρμογή των κακοποιηθέντων από τους γηγενείς, μελών του θεού, καθώς και η αποκατάστασή τους, στην προηγούμενη φύση αυτών, δηλώνει ότι η γη, αποκαθιστά πάλι, την τρυγηθείσα και κοπείσα, στις κατάλληλες εποχές, άμπελο, στην προϋπάρξασα ακμή της καρποφορίας.
Οι θεολόγοι Έλληνες ονόμασαν αυτόν το θεό και όλα τα δημιουργήματά του, Οίνον, γιατί όλα είναι γεγεννημένα από τον Νου (οίνος = εντός του Νου), άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο μετέχοντα της μεριστής διανομής του (δηλαδή της πολυμορφίας και πολυσυνθετότητας).
Η «νεκρωμένη» φύση του χειμώνα, είναι η τρυγηθείσα και κλαδεμένη άμπελος.
Η κυοφορία της φύσεως, που είναι άγνωστη έως ότου εκδηλωθεί μετά από τρεις μήνες, είναι το μυστηριακό περιεχόμενο του Λίκνου του βρέφους Διονύσου.
Στο Ηλιοστάσιο της εικοστής δευτέρας Δεκεμβρίου εμφυτεύεται ο σπόρος της κύησης, μιας νέας κατάστασης, ενός νέκου κύκλου ζωής, στο δικό μας χωροχρόνο.
Γεννιέται ο Διόνυσος, ο έφορος κάθε ζωής παντός επιπέδου και παντός εμβίου και μη όντος. Ο Τρίγονος, ο Δημήτορας, ο Ίακχος, ο Βάκχος, ο θεός Διόνυσος με τα 430 προσωνύμια, ο οποίος μας οδηγεί στο κατώφλι των πραγμάτων, που αποτελούσαν το περιεχόμενο των μυστηρίων.
Μυστηρίων, των οποίων το περιεχόμενο δεν επιτρεπόταν να κοινολογηθεί, ούτως ή άλλως! Ήταν άρρητο και στην περίπτωση ακόμα που βιωνόταν πραγματικά!
Ας σταθούμε στο ό,τι η ανάδειξη των Διονυσιακών ιδιοτήτων του εαυτού μας, θα πρέπει να αποτελέσει και τον σκοπό της ζωής μας.
Η σκληρή καρδιά και ο κακόβουλος βίος, είναι κληρονομιά των Τιτανικών ιδιοτήτων, από την οποία πρέπει να απαλλαγούμε.
Ο Τιτάν Ήλιος, ο ένδοξος, ο βακχικός Άττις Τιτάν, εις τα έσχατα βάθη του υλικού κόσμου, ας προσφέρει στις ψυχές μας φως αγνό, ακεραιότητα στο σώμα μας και υγεία, που είναι το λαμπρότερο δώρο.
Έρρωσθε και ευδαιμονείτε
Σεμέλη-Κασσιανή Τραυλού
(Ερευνήτρια συγγραφεύς)
Βιβλιογραφία
«Ορφικοί Ύμνοι», εκδ. IMAGO , μετφρ. Δ.Π. Παπαδίτσας - Ε. Λαδιά, Αθήνα 1984.
«Ορφικά», εκδ. Ι.Δ. Πασσάς, εγκυκλοπαίδεια «Ήλιος», μετφρ. Μεγγίνα, Αθήνα.
Δ. Δημητράκου: «Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης», εκδ. Μ. Ασημακόπουλος και Σία, Αθήνα 1953.
«Ορφικοί Ύμνοι», εκδ. Π. Γράβιγγερ, Αθήνα 1977.
«Η μυθολογία των Ελλήνων», Κ. Κερένυι, βιβλιοπωλείο της Εστίας, Ι.Α. Κολλάρου και Σία Α.Ε.
Αθ. Σταγειρίτης: «Ωγυγία», τόμοι Α. Β και Δ, εκδ. Βιέννης 1818.
Αλ. Ραγκαβής: «Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας», εκδ. Ανέστη Κωνσταντινίδη 1891.
ΠΗΓΗ: ΕΑΡ
