Αρχαίο Κείμενο:
Ταύτα ως επύθετο Αλέξανδρος, πριν και επί μείζον προελθείν την ταραχήν τοις στρατιώταις και την αθυμίαν, ξυγκαλέσας τους ηγεμόνας των τάξεων έλεξεν ώδε:
«Ορών υμάς, ω άνδρες Μακεδόνες τε και ξύμμαχοι, ουχ ομοία έτι τη γνώμη επομένους μοι ες τους κινδύνους, ξυνήγαγον ες ταυτό, ως ή πείσας άγειν του πρόσω ή πεισθείς οπίσω αποστρέφεσθαι. Ει μέν δή μεμπτοί εισίν υμίν οι μέχρι δεύρο πονηθέντες πόνοι και αυτός εγώ ηγούμενος, ουδέν έτι προύργου λέγειν μοί εστιν. Ει δε Ιωνία τε πρός υμών διά τούσδε τους πόνους έχεται και Ελλήσποντος και Φρύγες αμφότεροι και Καππαδόκες και Παφλαγόνες και Λυδοί και Κάρες και Λύκιοι και Παμφυλία δέ και Φοινίκη και Αίγυπτος ξύν τη Λιβύη τη Ελληνική και Αραβίας έστιν ά και Συρία η τε κοίλη και η μέση των ποταμών, και Βαβυλών δέ έχεται και το Σουσίων έθνος και Πέρσαι καί Μήδοι και όσων Πέρσαι και Μήδοι επήρχον, και όσων δε ουκ ήρχον, τα υπέρ τας Κασπίας πύλας, τα επέκεινα του Καυκάσου, ο Τάναϊς, τα πρόσω έτι του Τανάϊδος, Βακτριανοί, Υρκάνιοι, η θάλασσα η Υρκανία, Σκύθας τε ανεστείλαμεν έστε επί την έρημον, επί τούτοις μέντοι και ο Ινδός ποταμός δια της ημετέρας ρεί, ο Υδάσπης δια της ημετέρας, ο Ακεσίνης, ο Υδραώτης, τί οκνείτε και τον Ύφασιν και τα επέκεινα του Υφάσιος γένη προσθείναι τη υμετέρα Μακεδόνων αρχή; Ή δέδιτε μη δέξωνται υμάς έτι άλλοι βάρβαροι επιόντας; ων γε οι μεν προσχωρούσιν εκόντες, οι δε φεύγοντες αλίσκονται, οι δε αποφυ-γόντες την χώραν ημίν έρημον παραδιδόασιν, η δε τοις ξυμμάχοις τε και τοις εκούσι προσχωρήσασι προστίθεται.
Πέρας δε των πόνων γενναίω μεν ανδρί ουδέν δοκώ έγωγε ότι μη αυτούς τους πόνους, όσοι αυτών ες καλά έργα φέρουσιν. Ει δε τις και αυτώ τω πολεμείν ποθεί ακούσαι ό τι περ έσται πέρας, μαθέτω ότι ου πολλή έτι ημίν η λοιπή εστιν έστε επί τον ποταμόν τε Γάγγην και την εώαν θάλασσαν· ταύτη δε λέγω ημίν ξυναφής φανείται η Υρκανία θάλασσα εκπεριέρχεται γάρ γήν περί πάσαν η μεγάλη θάλασσα. Και εγώ επιδείξω Μακεδόσι τε και τοις ξυμμάχοις τον μεν Ινδικόν κόλπον ξύρρουν όντα τω Περσικώ, την δε Υρκανίαν [θάλασσαν] τω Ινδικώ· από δε του Περσικού ες Λιβύην περιπλευσθήσεται στόλω ημετέρω τα μέχρι Ηρακλέους Στηλών· από δε στηλών η εντός Λιβύη πάσα ημετέρα γίγνεται και η Ασία δή ούτω πάσα, και όροι της ταύτη αρχής ούσπερ και της γής όρους ο θεός εποίησε.
Νύν δέ δή αποτρεπομένων πολλά μέν μάχιμα υπολείπεται γένη επέκεινα του Υφάσιος έστε επί την εώαν θάλασσαν, πολλά δέ από τούτων έτι επί την Υρκανίαν ως επί βορράν άνεμον, και τα Σκυθικά γένη ου πόρρω τούτων, ώστε δέος μη απελθόντων οπίσω και τα νύν κατεχόμενα ου βέβαια όντα επαρθή πρός απόστασιν πρός των μήπω εχομένων. Και τότε δή ανόνητοι ημίν έσονται οι πολλοί πόνοι ή άλλων αύθις εξ αρχής δεήσει πόνων τε και κινδύνων, αλλά παραμείνατε, άνδρες Μακεδόνες και ξύμμαχοι, πονούντων τοι και κινδυνευόντων τα καλά έργα, και ζήν τε ξύν αρετή ηδύ και αποθνήσκειν κλέος αθάνατον υπολειπομένους.
Ή ουκ ίστε ότι ο πρόγονος ο ημέτερος ουκ εν Τίρυνθι ουδέ Άργει, αλλ΄ ουδέ εν Πελοππονήσω ή Θήβαις μένων ες τοσόνδε κλέος ήλθεν ως θεός εξ ανθρώπου γενέσθαι ή δοκείν; Ου μέν δή ουδέ Διονύσου, ακροτέρου τούτου θεού ή καθ’ Ηρακλέα, ολίγοι πόνοι, αλλά ημείς γε και επέκεινα της Νύσης αφίγμεθα και η Άορνος πέτρα η τω Ηρακλεί ανάλωτος πρός ημών έχεται. Υμείς δε και τα έτι υπόλοιπα της Ασίας πρόσθετε τοις ήδη κεκτημένοις και τα ολίγα τοις πολλοίς. Επεί και ημίν αυτοίς τί αν μέγα και καλόν κατεπέπρακτο, ει εν Μακεδονία καθήμενοι ικανόν εποιούμεθα απόνως την οικείαν διασώζειν, Θράκας τους ομόρους ή Ιλλυριούς ή Τριβαλλούς ή και των Ελλήνων όσοι ουκ επιτήδειοι ες τα ημέτερα αναστέλλοντες;
Ει μέν δή υμάς πονούντας και κινδυνεύοντας αυτός απόνως και ακινδύνως εξηγούμενος ήγον, ουκ απεικότως αν προεκάμνετε ταις γνώμαις, των μέν πόνων μόνοις υμίν μετόν, τα δέ άθλα αυτών άλλοις περιποιούντες· νυν δέ κοινοί μέν ημίν οι πόνοι, ίσον δέ μέτεστι των κινδύνων, τας δέ άθλα εν μέσω κείται ξύμπασιν. Η τε γαρ χώρα υμετέρα και υμείς αυτής σατραπεύετε. Και των χρημάτων το μέρος νυν τε ες υμάς το πολύ έρχεται και επειδάν επεξέλθωμεν την Ασίαν, τότε ουκ εμπλήσας μα Δία υμάς, αλλά και υπερβαλών όσα έκαστος ελπίζοι αγαθά έσεσθαι τους μεν απιέναι οίκαδε εθέλοντας εις την οικίαν αποπέμψω ή επανάξω αυτός· τους δέ αυτού μένοντας ζηλωτούς τοις απερχομένοις ποιήσω.»
Απόδοση:
Μόλις επληροφορήθη αυτά ο Αλέξανδρος, προτού αυξηθή ακόμη περισσότερον η ταραχή και η αθυμία του στρατού, συγκαλέσας τους αρχηγούς των σωμάτων είπε τα εξής:
«Επειδή σας βλέπω, ω Μακεδόνες και σύμμαχοι, ότι δεν θέλετε να με ακολουθήσετε εις τους κινδύνους με την ιδίαν προθυμίαν πλέον, δι’ αυτό σας συνεκάλεσα όλους ομού με τον σκοπόν ή, αφού σας πείσω, να σας οδηγήσω πρός τα εμπρός, ή, αφού πεισθώ να σας φέρω πρός τα οπίσω. Εάν μεν λοιπόν είναι αξιοκατάκριτοι οι μέχρι τούδε διεξαχθέντες αγώνες και εγώ ο οποίος σας ωδηγούσα, τότε δεν έχω πλέον να είπω τίποτε. Αφού όμως τώρα εξ αιτίας τούτων των αγώνων η Ιωνία κατέχεται από ημάς και ο Ελλήσποντος και αι δύο Φρυγίαι και η Καππαδοκία και η Παφλαγονία και η Λυδία και η Καρία και η Λυκία και η Παμφυλία δέ και η Φοινίκη και η Αίγυπτος μαζί με την Eλληνικήν Λιβύην και μερικά μέρη της Αραβίας και η κοίλη Συρία και η Μεσοποταμία, και η Βαβυλών ακόμη υπόκειται εις την εξουσίαν μας και το έθνος των Σουσίων και η Περσία και η Μηδία και όσους οι Πέρσαι και οι Μήδοι εξουσίαζαν αλλά και όσους δεν εξουσίαζαν, αι επάνω από τας Κασπίας Πύλας χώραι και αι πέρα του Καυκάσου, ο Τάναϊς, τα πέραν ακόμη από τον Τάναϊν, η Βακτριανή, η Υρκανία και η Υρκανία θάλασσα, και αφού εξεδιώξαμεν τους Σκύθας έως την έρημον, ύστερον δέ από όλα αυτά μάλιστα και ο Ινδός ποταμός ρέει διά μέσου της ιδικής μας χώρας, ο Υδάσπης διά μέσου της ιδικής μας, όπως και ο Ακεσίνης και ο Υδραώτης, διατί λοιπόν διστάζετε να προσαρτήσετε και τα πέραν από τον Ύφασιν έθνη εις το Μακεδονικόν κράτος το ιδικόν σας; Ή φοβείσθε μήπως αντισταθούν εις εσάς και άλλοι βάρβαροι, όταν επιτεθήτε κατ’ αυτών; Αφού μάλιστα άλλοι μέν εξ αυτών υποτάσσονται θεληματικώς, άλλοι δέ τρεπόμενοι εις φυγήν αιχμαλωτίζονται, άλλοι δέ έφυγαν μακράν και αφήνουν εις τας χείρας μας έρημον την χώραν των, η οποία παραχωρείται εις τους συμμάχους και εις εκείνους που προσεχώρησαν εις ημάς αυτοπροαιρέτως.
Δι’ ένα γενναίον άνδρα, όπως εγώ τουλάχιστον νομίζω, δεν υπάρχει κανένα άλλο τέλος των κόπων του παρά μόνον αυτοί οι αγώνες του όσοι εξ αυτών καταλήγουν εις ένδοξα έργα. Εάν δε κανείς από σάς επιθυμεί να ακούση ποίον ακριβώς θα είναι το τέρμα του πολέμου, αυτός ας μάθη ότι ολίγη ακόμη χώρα απομένει εις ημάς προς κατάκτησιν μέχρι του Γάγγου ποταμού και του Ανατολικού Ωκεανού. Εις αυτό το μέρος λέγω εις σας ότι θα ιδήτε αυτόν τον ωκεανόν να συνάπτεται με την Υρκανίαν θάλασσαν, διότι ο μεγάλος εκείνος Ωκεανός περιβάλλει απ’ έξω όλην την γήν. Και εγώ θα δείξω εις τους Μακεδόνας και τους άλλους συμμάχους ότι ο μέν Ινδικός κόλπος συνενούται κατά τον ρούν με τον Περσικόν, ο δε Υρκανικός με τον Ινδικόν. Και από τον Περσικόν κόλπον ημείς θα περιπλεύσωμεν με τον στόλον μας την Λιβύην έως τας στήλας του Ηρακλέους. Από δέ τας στήλας η εσωτερική Λυβύη θα περιέλθη εις την εξουσίαν μας και η Ασία μάλιστα ομοίως όλη, και θα έχωμεν ως όρια της εξουσίας μας εις τούτο το μέρος εκείνα τα οποία ακριβώς έβαλε ο θεός ως όρια και της γής.
Τώρα δέ εάν τραπώμεν προς τα οπίσω, πολλά μεν έθνη πολεμικά θα απομείνουν ελεύθερα πέραν του Υφάσιος ποταμού μέχρι του Ανατολικού Ωκεανού, πολλά δέ μακράν από αυτά πρός βορράν έως την Υρκανίαν θάλασσαν, και τα Σκυθικά φύλα τα οποία δεν είναι μακράν από αυτά, και δι’ αυτό φοβούμαι, εάν επιστρέψωμεν πρός τα οπίσω, μήπως και τα κατεχόμενα τώρα από ημάς μέρη, επειδή δεν είναι πιστά, παρακινηθούν εις αποστασίαν από τα άλλα έθνη τα οποία δεν έχουν υποταχθή από ημάς. Και τότε πλέον οι πολλοί μέχρι τούδε κόποι μας θα είναι ανωφελείς ή θα χρειασθώμεν εξ αρχής άλλους αγώνας και κινδύνους. Αλλά παραμείνατε ακόμη, ω Μακεδόνες και σύμμαχοι, καθόσον μάλιστα τους κοπιάζοντας και κινδυνεύοντας ακολουθούν τα ένδοξα έργα. Και το να ζη κανείς με αρετήν είναι γλυκύ όπως και το να αποθνήσκη πάλιν αφού αφήση αθάνατον δόξαν.
Ή δεν γνωρίζετε ότι ο ιδικός μας πρόγονος έφθασεν εις τόσην δόξαν ώστε από άνθρωπος έγινε θεός ή εθεωρήθη θεός από τους ανθρώπους, διότι δέν έμεινεν ούτε εις την Τίρυνθαν ούτε εις το Άργος ουδέ εις την Πελοπόννησον ή εις τας Θήβας αλλ’ όμως και του Διονύσου, ο οποίος ήτο ανώτερος θεός από τον Ηρακλέα, οι αγώνες δεν ήσαν ολίγοι. Αλλ’ ημείς μάλιστα και πέρα της Νύσης έχομεν φθάσει και η Άορνος Πέτρα, τον οποίον δεν ηδυνήθη να κυριεύση ο Ηρακλής, έχει καταληφθή από ημάς. Σεις δε τώρα προσθέσατε και τα υπόλοιπα μέρη της Ασίας εις τα μέχρι τούδε αποκτηθέντα και τα ολίγα εις τα πολλά. Επειδή και ημείς οι ίδιοι τι μέγα κατόρθωμα ηθέλαμεν επιτελέσει, εάν μένοντες εις την Μακεδονίαν ηρκούμεθα να διασώζωμεν μόνον την πατρίδα μας χωρίς κόπους, κρατούντες έξω των συνόρων μας τους γείτονας Θράκας ή τους Ιλλυριούς ή τους Τριβαλλούς ή μερικούς εκ των Ελλήνων όσοι ήσαν εχθροί πρός ημάς;
Εάν όμως εγώ σας ωδηγούσα εις τους αγώνας και τους κινδύνους κοπιάζοντας και κινδυνεύοντας χωρίς να κοπιάζω και κινδυνεύω μαζί με σάς εγώ ο ίδιος, τότε δικαίως ηθέλατε αποκάμει ψυχικώς, εφ’ όσον τους κόπους θα υφίστασθε μόνον σείς, ενώ θα εδίδετε τα βραβεία των κόπων σας εις άλλους. Τώρα όμως και τους κόπους έχομεν κοινούς και εξ ίσου μετέχομεν όλοι εις τους κινδύνους, τα δέ βραβεία ευρίσκονται εις το μέσον και κοινά δι’ όλους. Διότι και η χώρα αυτή είναι ιδική σας και σεις είσθε διοικηταί αυτής. Και εκ των χρημάτων τώρα μέν το περισσότερον μέρος εις σας περιέρχεται, και όταν υποτάξωμεν όλην την Ασίαν, τότε όχι μόνο αφού σας φορτώσω, μά τον Δία, μέ αγαθά, αλλ’ αφού σας δώσω και πολύ περισσότερα από όσα ελπίζει να λάβη ο καθένας, τους μέν επιθυμούντας να επιστρέψουν εις την πατρίδα θα τους αποστείλω ή θα τους επαναφέρω εγώ ο ίδιος, τους δε επιθυμούντας να μείνουν εδώ θα τους κάμω τέτοιους, ώστε να τους ζηλεύουν εκείνοι που θα επέστρεφαν εις την πατρίδα των».
( Αρριανού «Αλεξάνδρου Ανάβασις», Βιβλίο E΄, Κεφ. 25, Εκδόσεις «Πάπυρος» )
ΠΗΓΗ: ΗΛΙΟΔΡΟΜΙΟΝ
